Sinds 1 januari 2023 geldt dat een ouder die zijn kind erkent, ook automatisch het gezag krijgt. De erkenning van het kind bij de gemeente is dan voldoende.
Hoe zit het ook al weer?
Voor kinderen die worden geboren binnen een huwelijk is het simpel: de vader die met de moeder gehuwd is, wordt automatisch de juridisch ouder van het kind en krijgt automatisch samen met de moeder het ouderlijk gezag. Voor kinderen die buiten een huwelijk worden geboren, wordt dit niet automatisch geregeld. Dat moeten hun ouders zelf doen. De vader moet het kind bij de gemeente als zodanig erkennen om juridisch vader te worden. De vader moet in het gezagsregister op de rechtbank laten aantekenen dat de ouders willen dat naast de moeder ook de vader het gezag over het kind uitoefent. Voor beide is de toestemming van de moeder nodig.
50% van alle kinderen wordt buiten het huwelijk geboren. De wetgever heeft het voor hen beter willen regelen. De erkenning regelde ouders vaak nog wel, maar het gezag regelen werd vaak vergeten. Vaders die na 1 januari 2023 hun kind bij de gemeente erkennen, krijgen daarmee automatisch het gezamenlijk gezag met de moeder. De erkenning heeft tot gevolg dat de vader juridisch ouder wordt van het kind. Dat heeft rechten en plichten tot gevolg wat betreft de nationaliteit, achternaam, omgang, alimentatie, informatie en het erfrecht. Gezag betreft de wettelijke verantwoordelijkheid over het kind, de zeggenschap. Het verplicht ouders samen beslissingen te nemen over hun kind wat betreft o.a. medische zaken, de school, een verhuizing, een buitenlandse vakantie en social media.
De uitzonderingen
Het gezamenlijk gezag volgt niet automatisch na erkenning als:
1. de moeder geen toestemming gaf voor de erkenning en daardoor een gerechtelijke procedure nodig was om die toestemming van de rechtbank te krijgen. Dan moet de rechtbank ook over het gezag beslissen;
2. de moeder het gezag niet meer heeft en er een voogd is;
3. de moeder geen gezag heeft omdat zij minderjarig is. Zodra de moeder 18 jaar wordt, krijgt zij het gezag en kan de vader na erkenning ook het gezag krijgen;
4. de moeder het gezag al samen met iemand anders dan de vader uitoefent;
5. de vader eerder het gezag heeft gehad maar dat is kwijtgeraakt;
Voor- en nadelen
Voor harmonieuze gezinnen is deze wetswijziging een uitkomst. Veelal is de bedoeling dat de ouders het gezag samen uitoefenen maar wordt het vergeten te regelen. Bij het verbreken van de relatie wordt dan pijnlijk duidelijk dat de moeder wel het gezag heeft, want zij kreeg het automatisch, maar de vader niet. Dat moet dan worden hersteld. Juridisch uitgangspunt is dat de ouders het gezag gezamenlijk uitoefenen maar achteraf is dat altijd moeilijker te realiseren dan tijdens de relatie. Als de moeder haar medewerking weigert is een gerechtelijke procedure noodzakelijk.
Maar soms hebben de ouders van een kind nooit de bedoeling gehad het gezag samen uit te oefenen, bijvoorbeeld als het kind niet binnen een gezin is geboren. De toestemming voor de erkenning wilde de moeder de vader dan nog wel geven maar de toestemming voor het gezamenlijk gezag niet. Daarmee maakt zij zich immers afhankelijk van de bereidheid van de vader samen met haar beslissingen over het kind te nemen. Als de moeder nu wil voorkomen dat de vader het gezag samen met haar gaat uitoefenen, dan zal zij dit kunnen doen door geen toestemming voor de erkenning te geven. Want zonder erkenning, geen gezag. De vader zal dan een gerechtelijke procedure moeten starten om de erkenning en het gezamenlijk gezag alsnog te realiseren.
